‘Dun vliesje tussen genieten en begeren’

Debat over naakt in de kunst tijdens Schaffelaarpodium

BARNEVELD – Het Schaffelaarpodium met als thema’s ‘Naakt in de kunst’ en ‘Overheid waar bemoei je je mee’ bracht donderdagavond een bont gezelschap bijeen in de Barneveldse bibliotheek. Politici, kunstenaars, jongeren en senioren gingen met elkaar in debat. Conclusies werden niet getrokken, maar dat is ook niet de bedoeling van het podium. De insteek is een discussie op het scherp van de snede, maar wel met respect voor elkaars mening.

Door Annelies Barendrecht

Het is alweer voor het vijfde jaar dat het Schaffelaarpodium een ‘kietelig’ onderwerp aansnijdt. Was het in het begin nog even wennen voor veel Barnevelders, inmiddels is er sprake van een behoorlijke ‘fanclub’ die elke keer acte de présence geeft. Er zijn dit keer ruim zeventig bezoekers.

Priscilla van Leeuwen, directeur van museum Nairac, bijt het spits af met een ‘naakte’ reis door de wereld van de kunst. Haar eerste voorbeeld is een vruchtbaarheidsbeeldje dat volgens deskundigen dateert uit 21.000 voor Christus (!) en niets aan de verbeelding overlaat.

In woord en beeld schetst Van Leeuwen een beeld dat gekenmerkt wordt door golfbewegingen tussen, naar huidige maatstaven, ‘preuts en frivool’. Waar de schilder Rubens vlezige vrouwenlichamen portretteert en daar veel waardering voor krijgt, ondergaan ‘verdachte’ kunstwerken in andere tijden een droevig lot op de brandstapel. Hoe je ook over naakt in de kunst denkt, haar verhaal zet aan het denken. En dat is precies de bedoeling.

Welgevormde billen
Kunstenaar Jan-Carel Koster heeft een door hem zelf gebeeldhouwd houten vrouwelijk torso met twee welgevormde billen meegenomen als illustratie van een naakt dat niet provoceert, maar prachtig van vorm is. Kortom een kunstwerk, aldus Koster. Hij heeft geen moeite met naakte kunst, sterker nog, Koster beschouwt het menselijk lichaam als door God geschonken. ,,En God is liefde, hoe kun je dan tegen een afbeelding van dat lichaam zijn?’’ Als het maar niet bedoeld is om te kwetsen, voegt hij er als nuance aan toe.

Zijn opponent Dolf Lok tapt uit een ander vaatje. Hij houdt een doorwrocht verhaal waarom hij van mening is dat naakt en kunst niet samen gaan. ,,Het vliesje tussen genieten en begeren is heel dun. Ook ik kan genieten van een mooie vrouw, daar is niets mis mee. Maar God wil mij en u beschermen tegen seksuele zonde. Niet dat seksualiteit een zonde is, maar dan wel beschermd door het huwelijk. Kunst kan erotiserende emoties oproepen, daar wil God ons voor behoeden.’’

Na de pauze is er tijd voor discussie met het publiek. Tot ver na de geplande eindtijd gaat het debat aan de hand van prikkelende stellingen door, bijvoorbeeld over de vraag of kunst emoties moet oproepen. De meningen zijn verdeeld. En zijn alle emoties geoorloofd? Ook emoties die boosheid oproepen of agressie? Tja, waar de één stelt dat er geen grenzen aan het oproepen van emoties gesteld moeten worden, vindt een ander dat toch te veel van het goede. De vrijheid van de één houdt op als de vrijheid van de ander wordt aangetast, is een mening die wel bijval vindt.

Provoceren
Kunst mag provoceren, daar zijn de meeste bezoekers het wel over eens. ,,Maar’’, zegt Lok, ,,ik heb er bezwaar tegen als een kunstenaar alleen het doel heeft om te provoceren.’’ Norman Stuiver is het daar niet mee eens. ,,Provoceren kan een discussie of een bewustwordingsproces op gang brengen.’’

Unaniem zijn de aanwezigen in de conclusie dat naakt in de kunst niet per se provocerend is. ,,Dan zou je ook de vijf naakte beelden in de gemeente Barneveld diskwalificeren’’, aldus Priscilla van Leeuwen. Daarmee doelend op onder andere de niet geklede schaapsherder met zijn kudde bij de spoorwegovergang in het centrum van Barneveld en het bevallige jonge meisje bij het museum.

En dan het onderwerp ‘Erotiek in de kunst’. Kunstenaar Rick van der Linde is uitgesproken: ,,Mijn God heeft erotiek aan de mens gegeven. Dat wil ik niet onderdrukken, ook niet in mijn werk.’’ Ook Arjen Korevaar vindt dat er niet zo moeilijk over erotiek in de kunst gedaan moet worden. ,,Hoe meer je het onderdrukt, hoe meer lading het krijgt.’’

Waarop Joke Bakker snedig reageert met ‘niet-naakt kan net zo erotiserend zijn’.

Over de rol van de overheid valt genoeg te zeggen, zo blijkt. Moet die ingrijpen als het gaat om kunst in de openbare ruimte? Had die kunstwerk ‘De Trein’ bij het A1-viaduct tussen Barneveld en Voorthuizen – onderwerp van veel discussie – moeten weren. Nee, dat gaat het publiek te ver. ,,Maar’’, stelt SGP-raadslid Leendert de Knegt voor, ,,we kunnen wel een commissie instellen van politici, kunstenaars en ‘gewone’ Barnevelders, die adviseert over de keus van kunstwerken in de gemeente.’’

Dat gaat Annie van Dijk uit Achterveld toch echt te ver. ,,Dat kan niet in Barneveld. De bevolking is daar te behoudend voor. Het risico is dan te groot dat de keus veel te eenzijdig wordt.